۴۶٫ روابط دوری و تسلسلی بین ممکنات مقدمه آیا میتوان تمام موجودات خارجی را ممکنالوجود محسوب نمود؟ پاسخ ما این است که چنین فرضی مستلزم برقراری روابط علی و معلولی بین این موجودات ممکن است حال در این مقاله میخواهیم در این پاسخ دقیقتر شویم و این روابط علی و معلولی بین موجودات ممکن را به دو گونه تصویرنماییم و پسازآن بررسی کنیم که آیا این دو گونه تصویر امکان تحقق خارجی دارند یا نه؟ رابطه دوری و تسلسلی دانه گندمی که مشروط به آبوخاک است را در مقاله قبل به ذهن آورید؛ بیایید این بار در آبوخاک دقت کنیم طبعاً این دو نیز موجوداتی مشروط و معلول هستند و بر اساس قانون علیت نیازمند به علتی هستند حال علت آنها که شرایط وجود آنها را تأمین میکند چیست؟ اگر این علت بهگونهای تصویر شود که نیازهایش توسط همان دانه گندم ابتدائی تأمین شود در این صورت بهاصطلاح بین دانه گندم و آبوخاک «دور» رخ میدهد و نوعی چرخش ارتباطی بین ممکنات محقق میگردد و اگر نیازهای آب هرگز با همان دانه تأمین نشود بلکه در یک سلسله علی و معلولی با موجوداتی مستقل تأمین گردد که تا بینهایت پیش میروند آنگاه بهاصطلاح فلسفی «تسلسل» رخداده است. بنابر آنچه گفته شد دور اینگونه تعریف میشود: توقف و مشروط بودن وجود پدیدهای مثل الف بر پدیده دیگری مثل ب درحالیکه همان پدیده (ب) باواسطه یا بیواسطه بر پدیده اول (الف) متوقف است. نظیر دانه گندم و آب هنگامیکه آب بدون واسطه یا باواسطه متوقف بر همان دانه گندم باشد مثلاینکه گندم بر آب، آب بر باران و برای مثال باران نیز متوقف بر همان دانه گندم باشد. بنابر آنچه گفته شد تسلسل نیز اینگونه تعریف میشود: توقف و مشروط بودن بینهایت پدیده ممکنالوجود در وجود به یکدیگر مثلاینکه وجود الف بر وجود ب، وجود ب بر وجود ج، وجود ج بر وجود د متوقف باشد و این روابط تا بینهایت پیش روند یعنی بین آنها رابطه علی و معلولی تا بینهایت برقرار باشد. هر یک از دور و تسلسل را اگر بتوانیم در خارج تصور کنیم آنگاه از وجود واجبالوجود بینیاز خواهیم شد و میتوانیم تمام موجودات عالم را «ممکنالوجود» بهعبارتدیگر اگر بخواهیم جهانی را بدون واجبالوجود تصور کنیم هیچ چارهای نداریم مگر اینکه روابط علی و معلولی در جهان خارج را یا دوری تصور کنیم و یا تسلسلی. (دقت کنید) در مقاله بعد فرض دور و در مقالات بعدی فرض تسلسل را ابطال میکنیم تا درنهایت ثابت شود که نمیتوان تمام موجودات هستی را «ممکنالوجود» محسوب نمود. نتیجه اگر تمام موجودات عالم ممکنالوجود باشند آنگاه روابط علی و معلولی که بین آنها وجود دارد از دو صورت خارج نیست: یا رابطه دوری دارند: یعنی در یک چرخه علی و معلولی همان چیزی که معلول علتی بود، علت آن نیز خواهد بود. یا رابطه تسلسلی دارند: یعنی تا بینهایت هر معلولی به معلول دیگری متوقف است بدون اینکه در نقطهای خاص به علتی ختم شویم که واجبالوجود باشد.
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی مینویسم.
لطفا پاسخ را به عدد انگلیسی وارد کنید:
جهت نشر معارف اعتقادی اسلام، هر گونه کپی برداری بلامانع می باشد گروه دینی اعتقادی مُهتَد